این روزها که فناوری، بخش جدایی‌ناپذیر زندگی است و در بخش‌های مختلف، از جمله امور مالی نقش دارد، یکی از سوالات پرتکرار این است که منظور از بانکداری الکترونیکی چیست و چه خدماتی در اختیار افراد قرار می‌دهد؟
این روش نوین بانکداری که با ظهور فناوری‌های دیجیتال متحول شده، راه را برای انجام تراکنش‌های مالی سریع‌تر و آسان‌تر هموار کرده؛ اما تاریخچه آن در ایران به دهه ۵۰ شمسی بازمی‌گردد؛ زمانی‌که اولین گام‌های بانکداری الکترونیک با نصب دستگاه‌های خودپرداز در شعب بانک تهران برداشته شد. این آغازی بود برای تغییری بزرگ در نظام بانکی کشور که امروزه به یکی از ضروری‌ترین خدمات در زندگی شهری تبدیل شده است.
همچنین بخوانید: شرایط وام فوری تمامی بانک ها در سال 1403 + مقایسه بانک‌ها
در این بخش همراه تکنوپی باشید تا دقیق‌تر با این روش از بانکداری آشنا شویم و خدمات آن را بررسی کنیم.
بانکداری الکترونیکی چیست و چه زمانی شکل گرفت؟
بانکداری الکترونیکی به‌معنای بهره‌گیری از فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی برای ارائه خدمات بانکی است. این سیستم که امروزه به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام بانکی شناخته می‌شود، امکان دسترسی به خدمات بانکی را در تمام ساعات شبانه‌روز فراهم می‌کند.
نقطه عطف این تحول به سال ۱۹۱۸ میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی‌که بانک‌های فدرال رزرو آمریکا برای نخستین بار از سیستم تلگراف برای انتقال وجه استفاده کردند. این نوآوری، سرآغاز مسیری طولانی در تکامل بانکداری بود که با معرفی دستگاه‌های خودپرداز در سال ۱۹۷۳ میلادی، گام بزرگ دیگری به سمت مدرن‌سازی سیستم بانکی برداشته شد. در ایران نیز مسیر تحول این بانکداری از اوایل دهه ۵۰ شمسی آغاز شد و در دهه ۷۰ با گسترش شبکه خودپردازها، شتاب بیشتری گرفت.
همینطور بخوانید: بانکداری دیجیتال چیست؟ / صفر تا صد بانکداری آنلاین 1403
انواع بانک در بانکداری الکترونیکی
در عصر حاضر بانکداری الکترونیک به اشکال مختلفی تکامل یافته و هر کدام از این مدل‌ها، خدمات منحصربه‌فردی را به مشتریان ارائه می‌دهند.
همینطور بخوانید: سفته الکترونیکی چیست؟ / صفر تا صد سفته الکترونیکی
شعب الکترونیکی بانک‌ها
شعب الکترونیکی، تحولی نوین در صنعت بانکداری هستند که خدمات کامل بانکی را در محیطی کاملا دیجیتال ارائه می‌دهند. این شعب که به عنوان مکمل شعب فیزیکی عمل می‌کنند، امکان دسترسی به خدمات بانکی را در تمام ساعات شبانه‌روز فراهم کرده و مشتریان می‌توانند ، اکثر خدمات بانکی را بدون نیاز به حضور فیزیکی دریافت کنند.
بانکداری دوگانه
بانکداری دوگانه ترکیبی هوشمندانه از خدمات سنتی و الکترونیکی است. در این مدل، بانک‌ها علاوه بر حفظ شعب فیزیکی، خدمات دیجیتال را نیز از طریق اپلیکیشن‌ها و درگاه‌های آنلاین ارائه می‌دهند. این رویکرد انعطاف‌پذیری بیشتری به مشتریان می‌دهد تا بتوانند بر اساس نیاز و ترجیح خود، از خدمات حضوری یا آنلاین استفاده کنند.
همچنین بخوانید: ضامن بانکی چیست؟ / صفر تا صد ضامن بانکی 1403
بانک‌های مجازی
بانک‌های مجازی یا نئوبانک‌ها، جدیدترین نسل از موسسات مالی هستند که تمام خدمات خود را به‌صورت دیجیتال و بدون شعبه فیزیکی ارائه می‌دهند. این بانک‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، تجربه‌ای کاملا متفاوت از بانکداری سنتی را به مشتریان ارائه می‌دهند و معمولا با هزینه‌های عملیاتی کمتر و کارایی بیشتر فعالیت می‌کنند.
انواع خدمات بانکداری الکترونیکی
بانکداری از نوع الکترونیک خدمات متنوعی را در قالب سه دسته اصلی به مشتریان ارائه می‌دهد که هر کدام نقش مهمی در تسهیل امور بانکی دارند.
اطلاع‌رسانی
سیستم اطلاع‌رسانی در بانکداری الکترونیک، پایه‌ای‌ترین سطح خدمات را تشکیل می‌دهد که هدف آن آگاه‌سازی مشتریان از مزایا و روش‌های استفاده از خدمات الکترونیکی است. این سیستم با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز، به مشتریان کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری از خدمات بانکی استفاده کنند.
ارتباطات
بخش ارتباطات، پل ارتباطی میان مشتریان و خدمات بانکی است. این سیستم با فراهم کردن ابزارهای متنوع ارتباطی، امکان تعامل دوطرفه میان بانک و مشتری را فراهم می‌کند و مشتریان از طریق این کانال‌های ارتباطی می‌توانند به‌راحتی به اطلاعات حساب خود دسترسی داشته باشند و درخواست‌ها را پیگیری کنند.
تراکنش
سیستم تراکنش، قلب تپنده بانکداری الکترونیکی است که امکان انجام عملیات‌های مالی را به‌صورت آنلاین فراهم می‌کند. این بخش با بالاترین استانداردهای امنیتی، خدماتی مانند انتقال وجه، پرداخت قبوض، افتتاح حساب و صدور چک صیاد را ارائه داده و اجازه می‌دهد مشتریان تراکنش‌های خود را در هر زمان و مکانی انجام دهند.
انواع شاخه‌های بانکداری الکترونیکی چیست؟
روش نوین بانکداری با شاخه‌های متنوع خود، امکان دسترسی به خدمات بانکی را در هر زمان و مکان فراهم کرده که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم.
بانکداری مبتنی بر تلفن همراه
امروزه با نصب اپلیکیشن‌های بانکی روی گوشی هوشمند، تمام خدمات بانکی در جیب شما قرار می‌گیرد. این سرویس امکان می‌دهد در هر لحظه از شبانه‌روز از موجودی حساب‌ها مطلع شد، انتقال وجه انجام داد و حتی قبوض را پرداخت کرد. این نوع بانکداری محدودیت‌های زمانی و مکانی را به کلی از بین برده و می‌توان حتی در سفر یا حین استراحت در منزل، امور بانکی را مدیریت کرد.
تلفن‌بانک
تلفن‌بانک، پلی ارتباطی بین مشتری و خدمات بانکی از طریق تلفن ثابت است. این سرویس با یک بار مراجعه به شعبه و درخواست فعال‌سازی، تلفن منزل را به یک شعبه بانک تبدیل می‌کند و مشتریان با استفاده از شماره حساب یا شماره کارت خود، می‌توانند به طیف گسترده‌ای از خدمات بانکی دسترسی داشته باشند. مدیریت سپرده، دریافت گردش حساب و حتی مدیریت چک و تسهیلات، همگی از این طریق این امکان‌پذیر است.
بانکداری فکس Fax
در گذشته بانکداری فکس یکی از پیشگامان بانکداری الکترونیکی به‌شمار می‌رفت و امکان دریافت صورتحساب بانکی را برای مشتریان فراهم می‌کرد. اگرچه امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ظهور روش‌های مدرن‌تر، این شیوه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما نقش مهمی در شکل‌گیری مفهوم بانکداری از راه دور داشته است.
بانکداری مبتنی بر دستگاه خودپرداز
دستگاه‌های خودپرداز یا ATM، انقلابی در دسترسی به خدمات بانکی ایجاد کرده‌اند و با ارائه خدمات متنوع مانند دریافت و واریز وجه، انتقال پول، پرداخت قبوض و دریافت موجودی، به یکی از پرکاربردترین ابزارهای بانکداری الکترونیکی تبدیل شده‌اند. مزیت اصلی این سیستم، دسترسی آسان و 24 ساعته به خدمات بانکی است.
بانکداری مبتنی بر شعب الکترونیک
شعب الکترونیک، تحولی نوین در ارائه خدمات بانکی هستند. این شعب بدون نیاز به حضور فیزیکی کارمندان و تنها با استفاده از بستر اینترنت، تمامی خدمات یک شعبه معمولی را ارائه می‌دهند که این نوآوری امکان دسترسی شبانه‌روزی به خدمات بانکی را فراهم کرده و هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها را نیز کاهش داده است.
بانکداری مبتنی بر پایانه‌های فروش
پایانه‌های فروش یا POS، فراتر از ابزاری برای پرداخت الکترونیکی عمل می‌کنند. این دستگاه‌ها علاوه بر تسهیل خریدوفروش بدون پول نقد، امکانات متنوعی مانند خرید شارژ، دریافت موجودی و پرداخت قبوض را نیز ارائه می‌دهند که این سیستم نقش مهمی در گسترش بانکداری الکترونیکی و حذف تدریجی پول نقد از معاملات روزمره داشته است.
فین‌تک (FinTech) و بانکداری الکترونیک
فین‌تک، نقطه تلاقی فناوری و خدمات مالی است که باعث تحول چشمگیر در صنعت بانکداری شده است. این فناوری با ترکیب نوآوری‌های دیجیتال و خدمات مالی، راهکارهایی سریع و کارآمد برای مدیریت امور مالی ارائه می‌دهد. امروزه فین‌تک در زمینه‌های مختلفی مانند مدیریت سرمایه‌گذاری، انتقال وجه و پرداخت‌های موبایلی کاربرد دارد.
در این میان تکنوپی به عنوان یک پلتفرم پیشرو در حوزه فین‌تک، با ارائه خدمات وام اعتباری خرید کالا، گامی مهم در تسهیل دسترسی مردم به محصولات مورد نیازشان برداشته است. این پلتفرم با بهره‌گیری از بانکداری الکترونیکی، فرآیند دریافت وام و خرید اقساطی را ساده و سریع کرده است.
مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی چیست؟
بانکداری الکترونیک در کنار خدماتی که ارائه می‌دهد و مزایای منحصربه‌فردش، می‌تواند با معایبی نیز همراه باشد. در ادامه نگاهی به مزایا و معایب این روش می‌اندازیم.
مزایای بانکداری الکترونیک
- دسترسی 24 ساعته به خدمات بانکی بدون محدودیت زمانی و مکانی
- صرفه‌جویی در وقت و هزینه با حذف مراجعه حضوری به شعب
- امکان مدیریت و نظارت آنلاین بر تمام تراکنش‌ها و حساب‌های بانکی
- کاهش اشتباهات انسانی در عملیات بانکی
- افزایش سرعت و دقت در انجام امور مالی
معایب بانکداری الکترونیک
- محدودیت در ارائه برخی خدمات تخصصی که نیاز به حضور فیزیکی دارند
- چالش‌های امنیتی و احتمال کلاهبرداری در صورت عدم رعایت نکات ایمنی
- وابستگی به اینترنت و زیرساخت‌های فنی
- نیاز به آموزش و آشنایی با فناوری‌های جدید برای استفاده موثر از خدمات
جمع‌بندی
بانکداری الکترونیکی در طول سه دهه گذشته تحولی شگرف در نظام بانکی ایران ایجاد کرده و این تحول با همگام شدن با استانداردهای بین‌المللی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سهولت و سرعت بی‌سابقه‌ای را در انجام امور بانکی به ارمغان آورده است. با این حال مسیر تکامل بانکداری الکترونیک همچنان ادامه دارد و برای رسیدن به سطح مطلوب، نیازمند توسعه زیرساخت‌ها و آموزش گسترده‌تر جامعه است.
مهم‌ترین چالش پیش روی نظام بانکی، حرکت به سمت دیجیتالی شدن کامل خدمات و در عین حال، حفظ امنیت و اعتماد مشتریان است. این مسیر با آموزش مستمر جامعه و ارتقای سطح دانش دیجیتال شهروندان، هموارتر خواهد شد.
سوالات متداول
آیا بانکداری الکترونیکی امن است؟
بله، بانکداری الکترونیکی با استفاده از پروتکل‌های امنیتی پیشرفته و رمزنگاری قوی، امنیت تراکنش‌های مالی را تضمین می‌کند. برای افزایش امنیت، بانک‌ها از سیستم‌های تایید هویت دو مرحله‌ای و رمزهای یکبار مصرف استفاده می‌کنند.
چه خدماتی را می‌توان از طریق بانکداری الکترونیکی انجام داد؟
امروزه اکثر خدمات بانکی مانند انتقال وجه، پرداخت قبوض، مشاهده گردش حساب، افتتاح حساب، درخواست تسهیلات و صدور انواع چک از طریق بانکداری الکترونیکی قابل انجام است.
تفاوت اصلی بانک‌های مجازی با بانک‌های سنتی چیست؟
بانک‌های مجازی بدون شعبه فیزیکی و به‌صورت کاملا آنلاین فعالیت می‌کنند و معمولا هزینه‌های عملیاتی کمتری دارند. این امر باعث می‌شود خدمات آنها با کارمزد کمتر و سرعت بیشتری ارائه شود.
