چک‌های صیادی که با اسم دیگر چک بنفش شهرت دارند، در واقع نسل جدیدی از چک در نظام بانکی ایران هستند که برای افزایش شفافیت مالی، کاهش تخلفات و جایگزینی تدریجی چک‌های کاغذی سنتی در مبادلات اقتصادی و خرید اقساطی عرضه شده‌اند. نحوه دریافت چک صیادی فرایندی است که نیازمند احراز شرایط عمومی، ارائه مدارک معتبر و طی کردن مراحل مشخص در شعب بانک‌ها است.
شرایط عمومی دریافت دسته‌چک صیادی
پیش از هر اقدامی برای دریافت دسته‌چک، متقاضی باید واجد شرایط حداقلی زیر باشد:
- حداقل ۱۸ سال سن
- نداشتن بدهی معوق در سیستم بانکی کشور
- نداشتن سابقه چک برگشتی
- مشمول نبودن ماده ۲۱ قانون صدور چک
- داشتن اهلیت و توانایی قانونی انجام معاملات
- معرفی یک معرف معتبر از همان بانک
- رعایت مقررات مربوط به داشتن تنها یک حساب جاری در هر بانک
مراحل صدور دسته‌چک صیادی در بانک‌ها
فرایند صدور دسته‌چک و نحوه دریافت چک صیادی در شعب شامل بررسی شرایط عمومی، احراز مدارک، استعلام سوابق بانکی، تأیید معرف و ثبت اطلاعات در سامانه صیاد و استعلام چک صیادی است.
پس از طی این مراحل، دسته‌چک برای مشتری صادر و تحویل می‌شود و شما می‌توانید از آن برای کارهای مختلف همچون خرید اقساطی گوشی که این روزها کالایی لوکس محسوب می‌شود، استفاده کنید.
1. افتتاح حساب جاری
ابتدا باید یک حساب جاری (حقیقی یا حقوقی) در بانک موردنظر افتتاح کنید. برای افتتاح حساب ارائه مدارک هویتی (کارت ملی، شناسنامه و مدارک شغلی/محل سکونت یا محل فعالیت شرکت) الزامی است.
2. احراز شرایط عمومی
برای دریافت چک رعایت شرایطی همچون داشتن حداقل ۱۸ سال سن، نداشتن سابقه چک برگشتی و بدهی معوق بانکی، نداشتن سابقه ماده ۲۱ قانون چک و داشتن اهلیت قانونی و معرف معتبر الزامی است.
3. ارائه مدارک تکمیلی
- اشخاص حقیقی: مدارک شغلی و سکونت
- اشخاص حقوقی: اساسنامه، روزنامه رسمی و مدارک هویتی مدیرعامل
- اتباع خارجی: گذرنامه و مجوز اقامت یا اشتغال
4. معرفی معرف
برای دریافت چک صیادی باید فردی که در همان بانک حساب جاری فعال با دسته‌چک دارد شما را معرفی کند. معرف مسئولیت حقوقی ندارد؛ اما گردش حساب و اعتبار او اهمیت دارد.
۵. ثبت اطلاعات در سامانه صیاد
بانک پس از بررسی شرایط، اطلاعات شما را در سامانه صیاد (وابسته به بانک مرکزی) ثبت می‌کند.
۶. تطبیق اطلاعات با سامانه ملی املاک
از دی ۱۴۰۳ به بعد، صدور دسته‌چک منوط به ثبت و تطبیق محل سکونت یا فعالیت شما در سامانه املاک و اسکان است. در صورت مغایرت، پروسه صدور دسته‌چک متوقف خواهد شد.
۷. اعتبارسنجی و تعیین سقف دسته‌چک
بانک بر اساس میانگین موجودی سه‌ماهه، سابقه بانکی و امتیاز اعتباری شما تصمیم می‌گیرد دسته‌چک چند برگی بدهد:
- تا ۱۰ میلیون ریال → دسته‌چک ۱۰برگی
- تا ۵۰ میلیون ریال → دسته‌چک ۲۵برگی
- بالای ۵۰ میلیون ریال → دسته‌چک ۵۰برگی
۸. صدور دسته‌چک
پس از تأیید تمام مراحل، دسته‌چک بنفش صیادی صادر و به شما تحویل داده می‌شود.
۹. ثبت و استفاده در سامانه صیاد
برای استفاده از چک در خریدهای مختلف مثل خرید اقساطی لوازم خانگی، هر برگ چک صادرشده باید در سامانه صیاد ثبت شود. ذی‌نفع (گیرنده چک) نیز باید آن را در سامانه تأیید کند تا معتبر باشد.
مدارک لازم برای افتتاح حساب حقیقی انفرادی
اگر قصد دارید به نام شخص حقیقی حساب جاری باز کنید و سپس درخواست دسته‌چک بدهید، مدارک زیر را باید به بانک مورد نظرتان حتما ارائه کنید:
- شناسنامه و کارت ملی
- مدرک شغلی معتبر و مرتبط
- مدرک محل سکونت (مانند اجاره‌نامه یا سند مالکیت)
- شرایط ویژه اتباع خارجی
- اتباع غیرایرانی علاوه بر مدارک فوق باید گذرنامه معتبر و مجوز اقامت یا اشتغال دائمی ارائه کنند.
دریافت چک صیادی با حساب جاری حقیقی مشترک
برای دریافت چک صیادی در حساب‌های مشترک شرایط و مدارک، کار خاصی نباید انجام دهید و دریافت چک با این حساب مشابه حساب انفرادی است، اما سه موضوع کلیدی باید پیش از افتتاح مشخص شود:
سهم‌الشرکه شرکا: سهم هر فرد از موجودی (به صورت مساوی یا نامساوی)
شرایط برداشت: امکان برداشت با یک یا چند امضا
نحوه بستن حساب: مشخص کردن تعداد امضاهای لازم برای مسدود کردن حساب
روش افتتاح حساب جاری برای اشخاص حقوقی
برای شرکت‌ها، تعاونی‌ها و مؤسسات ثبت‌شده، مراحل افتتاح حساب جاری و پس از آن دریافت دسته چک همانند اشخاص حقیقی است. با این حال برای این کار باید مدارکی همچون اساسنامه و شرکت‌نامه (در صورت وجود)، آگهی رسمی تأسیس و آخرین تغییرات، شناسه ملی شرکت، مدارک هویتی مدیرعامل و اعضای دارای امضا و مدارک محل فعالیت شرکت را به بانک ارائه کنید.
شرط مهم برای دریافت چک در این نوع حساب این است که حق افتتاح حساب و دریافت دسته‌چک در اساسنامه شرکت قید شده باشد و مدیرعامل فاقد سابقه چک برگشتی یا بدهی معوق باشد.
نقش معرف در دریافت دسته‌چک
معرف فردی است که حساب جاری فعال با دسته‌چک در همان بانک دارد و متقاضی را معرفی می‌کند. معرف برای دریافت دسته چک باید دارای شرایط زیر باشد:
- معرف مسئولیت حقوقی ندارد، صرفاً نقش تأییدکننده اعتبار متقاضی را دارد.
- مدیرعامل یا اعضای شرکت نمی‌توانند معرف همان شرکت باشند.
- برخی بانک‌ها برای مشتریان خوش‌حساب، شرط معرف را تسهیل کرده‌اند.
الزامات جدید مرتبط با سامانه ملی املاک
از دی‌ماه ۱۴۰۳، صدور دسته‌چک منوط به تطبیق اطلاعات محل سکونت با سامانه ملی املاک و اسکان است.
در صورت مغایرت اطلاعات، فرایند صدور متوقف خواهد شد؛ بنابراین متقاضی باید اطلاعات خود را در سایت amlak.mrud.ir ثبت یا اصلاح کند.
بخشنامه مرداد ۱۴۰۴ بانک مرکزی در رابطه با دریافت چک صیادی
در مرداد ماه 1404 بانک مرکزی بخشنامه‌ای در راستای دریافت چک صیادی منتشر کرد طبق بخشنامه جدید:
- دسته‌چک اول اشخاص حقیقی فقط ۱۰ برگ خواهد بود.
- اشخاص حقوقی امکان دریافت تا ۵۰ برگ دارند.
- ثبت ۸۰٪ چک‌ها در سامانه صیاد برای دریافت دسته‌چک بعدی الزامی است.
- چک‌های کاغذی تا پایان سال ۱۴۰۵ حذف و جای خود را به چک‌های دیجیتال خواهند داد.
سقف اعتبار مجاز چک در سال ۱۴۰۴
- بانک‌ها بر اساس اعتبارسنجی مشتریان (از A تا E) سقف اعتبار مجاز صدور چک را تعیین می‌کنند.
- مشتریان کم‌ریسک (A و B) می‌توانند مبالغ بالاتر صادر کنند.
- مشتریان پرریسک (C تا E) با محدودیت جدی مواجه خواهند شد.
نکات مهمی که صاحبان چک باید به آن توجه کنند!
- دسته‌چک اول همیشه ۱۰ برگ است؛ برای افزایش تعداد عجله نکنید.
- بانک‌ها به مشتریان با سابقه منفی (چک برگشتی یا بدهی غیرجاری) دسته‌چک نمی‌دهند.
- تغییر در شرکای حساب مشترک مستلزم بستن حساب و افتتاح حساب جدید است.
- سفارتخانه‌ها و نهادهای بین‌المللی مشمول همان شرایط اشخاص حقوقی هستند با این تفاوت که نیاز به تأیید وزارت امور خارجه دارند.
جمع‌بندی
چک صیادی در حال حاضر یک روش مهم برای پرداخت‌ها، خریدهای آنلاین مثل خرید اقساطی طلا در پلتفرم‌های آنلاین و بخشی از سیاست کلان بانک مرکزی برای دیجیتالی‌سازی تراکنش‌های مالی و افزایش اعتبار چک در کشور است. در این مقاله قصد داشتیم شما را با کلیه نکات مهم در رابطه با چک صیادی و شرایط دریافت آن آشنا کنیم.
